O NAS

Historia PZŁ w Łomży

Geneza łomżyńskich struktur PZŁ

Dzieje myślistwa są tak stare jak świat. Człowiek oswajając się z naturą poznawał jej zwyczaje chcąc w jak największym stopniu być jej aktywnym ogniwem. Myślistwo, jeden z najstarszych zawodów, rozwijało się dzięki coraz lepszemu poznaniu zwyczajów świata zwierząt. Pierwsze elementy miejscowego pisma obrazkowego (wczesnoneolityczna kościana zawieszka z Nowogrodu z rytem jelenia byka na rykowisku) dotyczyły zwyczajów zwierzyny łownej. Kontynuację tych wyobrażeń odnajdujemy m.in. w herbach późniejszych miast lokacyjnych zakładanych w sąsiedztwie prastarych puszcz. Łomża i Radziłów z jeleniem, Wizna z turem czy Zambrów z żubrem to najbardziej znane tego przykłady w regionie. Jednocześnie są to świadectwa zainteresowania organizujących te tereny władców łowami na miejscową zwierzynę. To także upamiętnienie ówczesnej gospodarki łowieckiej chroniącej te szlachetne zwierzęta przed kłusownikami. Następnie, w czasach rozdrabniania własności ziemskiej, zmniejszały się również lasy, ostoje zwierzyny. Wiele gatunków przeszło do historii już w XVI w. Zanikające dawne możnowładcze prawo łowieckie sprawiło, że zwierzynę i polowanie traktowano często jako bezwarunkowy przywilej właściciela gruntu, na który przechodziła, on zaś uznawał, że jeśli pominie taką okazję, to na pewno skorzysta z niej sąsiad, kłusownik lub też sidlarz. Na ziemiach polskich pod zaborami nie brakowało zwolenników prawnej ochrony zwierzyny. Szczególnie aktywne na tym polu było środowisko inteligencji warszawskiej. Władze gubernialne nie potrafiły jednak sprostać tego rodzaju postulatom. Wprowadzona w życie ustawa łowiecka na terenie imperium rosyjskiego w 1871 r. w Królestwie Polskim była martwym prawem, w przestrzeganiu którego same władze dawały negatywny przykład, w szczególności zaś urzędnicy gminni i strażnicy ziemscy. Jedynie w większych majątkach ziemskich i lasach rządowych leśnicy nadzorowali knieje i rewiry polne. Tu też najdłużej zachowały się relikty feudalnych zobowiązań właścicieli dominiów m.in. do ochrony przed atakami wilków na mienie, a nawet życie okolicznych włościan. Dopiero w 1889 r. doszło do zawiązania się Warszawskiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa. Wyodrębniona organizacja stawiała przed sobą ambitne plany rozniecenia idei prawidłowego myślistwa w każdym z powiatów Królestwa. Stąd pomysł ustanowienia delegatów powiatowych reprezentujących ogół miejscowych członków na zebraniach i posiedzeniach Towarzystwa. W powiecie łomżyńskim do takiego wyboru, przez wskazanie, doszło w 1891 r. Z grona ośmiorga członków największe szanse miał naczelnik powiatu. Z roku na rok rosło zainteresowanie pracami Towarzystwa w grupie miejscowych ziemian. W 1900 r. Stanisław Woyczyński z majątku Stara Łomża ustanowił tam, pod auspicjami warszawskiej organizacji, obszar ochronny w części swych prywatnych dóbr leśnych. Jednocześnie od 1899 władze gubernialne pod naciskiem urzędniczo-oficerskim czyniły starania o utworzenie miejscowego towarzystwa myśliwskiego. Po wyeliminowaniu przeszkód formalnych projekt statutu został zaakceptowany przez cara Mikołaja II 14 grudnia 1901 r. Łomżyńskie Towarzystwo Przyjaciół Myślistwa posiadało kilkanaście dzierżaw chronionych przez specjalnych stróżów. Tereny te ograniczały się głównie do obszarów powiatu łomżyńskiego. W gronie członków następowała znaczna rotacja m.in. z uwagi na częste zmiany przydziałów służbowych. W składzie zaczęli pojawiać się też Polacy, m.in. Franciszek Selens i Stefan Lewiński, którzy już w wolnej Polsce znaleźli się w nielicznym gronie organizacyjnym Łomżyńskiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa w 1919 r. Prawdopodobnie pierwszym rejestrowym było Towarzystwo Racjonalnego Polowania w Łomży zgłoszone w Urzędzie Wojewódzkim w Białymstoku 8 października 1923 r., a w listopadzie 1924 r. zaliczone w poczet członków Centralnego Związku Polskich Stowarzyszeń Łowieckich (CZPSŁ). Organizował się także region. W Grajewie i Kolnie powstały towarzystwa racjonalnego polowania w 1924 r. Następnie utworzono koła myśliwskie w Osowcu (1925), Puchałach, Konopkach, Szczepankowie (1927), Zambrowie i Łomży (1930), a także w Poświętnem (1932). Do ostatnich ogniw w formowaniu się struktury Polskiego Związku Łowieckiego w przedwojennych powiatach szczuczyńskim, łomżyńskim i wysokomazowieckim należeli delegaci-obserwatorzy CZPSŁ, od grudnia 1936 r. przemianowani na powiatowych łowczych i podłowczych Polskiego Związku Łowieckiego. Z ich inicjatywy w lutym 1933 r. doszło do zawiązania się Powiatowej Rady Łowieckiej w Łomży, pierwszej tego rodzaju placówki na terenie województwa białostockiego. Jedynym łomżyńskim łowczym z tego okresu był inż. Konstanty Komierowski, który jeszcze jako delegat we współpracy z prezesem Towarzystwa Racjonalnego Polowania w Łomży i jednocześnie delegatem powiatowym Kazimierzem Kulczyńskim rozpoczęli formowanie łomżyńskich struktur powiatowych CZPSŁ.

Marcin Rydzewski
autor wystawy “Łomżyńskie tradycje prawidłowego myślistwa”